صبح سه شنبه 15 شهریورماه 1401 سردار زهرایی رئیس بسیج سازندگی کشور در دیداری صمیمی میهمان کانون سنگرسازان بی سنگر بود.
در این نشست که بیش از سه ساعت به طول انجامید، جمعی از پیشکسوتان جهاد سازندگی از سه کانون سنگرسازان بی‌سنگر، جهادگران و بازنشستگان جهاد سازندگی، و نیز جوانان مرتبط با مجموعه سنگرسازان بی‌سنگر حضور داشتند، و موضوعات گوناگونی از جمله بحث احیای جهاد سازندگی و تشکیل شورای عالی جهاد سازندگی را مورد گفتگو قرار دادند.
سردار زهرایی در این دیدار، پس از استماع اظهارات و دیدگاه‌های حاضران، بر لزوم تداوم این جلسات تاکید کرد و ضمن تشریح بخشی از اقدامات بسیج سازندگی، به بیان توضیحات و دیدگاه‌های خود درباره نکات مطرح شده و همچنین مسائل مرتبط با شورای عالی جهاد سازندگی پرداخت. وی بخشی از نکات مطرح شده توسط حاضران را وارد دانست و بخشی را توضیح داد.
رئیس بسیج سازندگی کشور با اشاره به اینکه خیلی از آدم‌های جهادی اول انقلاب را نداریم، از لزوم گفتمان سازی و تبیین منظومه فکری مقام معظم رهبری در بحث حرکت‌های جهادی -که سابقه آن به سخنرانی‌ها و اقدامات پیش از پیروزی انقلاب ایشان برمیگردد- گفت و از برنامه این سازمان در این عرصه در راستای ارتقای فکری و عملی نیروهای جهادگر فعلی خبر داد.
سردار زهرایی با اشاره به اینکه هیچ دوگانگی با جهاد سازندگی اول انقلاب نداریم، به این نکته اشاره کرد که میبایست بیش از پیش، فعالان و گروههای جهادی را متوجه تجربیات گذشته جهاد سازندگی کنیم و برای کسب مشورت و راهنمایی به پیشکسوتان جهاد ارجاع دهیم و به موضوع پیوند نسلی بین جهادگران اهتمام کنیم.
در ابتدای دیدار، محمد صدوری مدیر عامل کانون سنگرسازان بی‌سنگر ضمن خیر مقدم و گرامیداشت یاد و خاطره شهدا و ایثارگران جهاد سازندگی و همچنین مدیرعامل اسبق این کانون سردار جهادگر مهندس حسینعلی عظیمی، به معرفی کوتاهی از اهداف و فعالیت‌های کانون سنگرسازان بی‌سنگر و جمع پیشکسوتان و جوانان حاضر از سه کانون پرداخت. و در ادامه هر یک از حاضران به بیان نکات و دیدگاه‌های خود پرداختند.
نقش مکمل سپاه (پاسداران) و جهاد (سازندگی) به عنوان دو بال ضروری و پیشبرنده انقلاب اسلامی که توسط حضرت امام (ره) معماری شد، لزوم دفاع از اصالت و هویتِ برآمده از انقلاب اسلامیِ حرکت‌های جهادی و نیز روایتگریِ صحیح و متقن وقایع و تحولات تاریخی جهاد سازندگی از جمله مهمترین محورهایی بود که در گفتگوها مورد تاکید و بحث قرار گرفت.
توجه به جنبه راهبردی و تمدنساز جهاد سازندگی در عصر انقلاب اسلامی، به عنوان گفتمان ایجابی نظام اسلامی در مقابل مکاتب شرقی و غربی در بحث توسعه و حکمرانی، که اقتضاء میکند حرکت‌های جهادی را فراتر از اقدامات امدادی، خیریهای، و یا صرفاً پیمانکاری و تکنوکراتیک تحلیل و ترویج کنیم، از دیگر موضوعات مطرح شده در این دیدار بود. که با بازخوانی نگاه شهید بهشتی (ره) به جهاد سازندگی، مبنی بر اینکه جهاد را به عنوان قلب پروژه «انقلاب اداریِ» انقلاب اسلامی، در قبال دستگاهها و ساختارهای طاغوتیِ باقی مانده از دوران پیش از انقلاب میدانسته همراه بود.
نیاز انقلاب اسلامی به برخورداری از هویتهای متنوع انقلابی برای به میدان آوردن بیشتر و موثرتر آحاد جامعه و جوانان و هویت بخشی به آنان از قبیل: سپاهی، جهادی، بسیجی و... (همان طور که در طراحی معمار کبیر انقلاب بوده است)، و نیز نیاز به بازتولید ادبیات بومیِ انقلابی در در بحث جهاد و پیشرفت، برای آن که در گفتمان رایج توسعه غربی و مدلهایی چون استارتاپ و... هضم نشویم، از دیگر نکاتی بود که در این نشست با رئیس بسیج سازندگی کشور در میان گذاشته شد. و تاکید شد این بال دوم انقلاب که به توطئه داخلی و خارجی زده شد، حتما یک روزی باید جبران شود و می‌شود (همان طور که امروز شاهد توجه مجدد دولتمردان و بدنه فعالان مردمی به این خلاء بزرگ هستیم)؛ لکن نقشآفرینی ما و درک درست از وظیفهمان در این زمینه مهم است و در تاریخ ماندگار خواهد بود.
مقابله با جریان تحریف جهاد و عدم استحاله یا عقب نشینی از مفهوم ممتاز و متمایزی که امام خمینی (ره) از «جهاد» و «جهادی» در بیانیه 27 خرداد 1358 در ارتباطی گسستناپذیر با پدیده جهاد سازندگی به ایران و دنیا ارائه کردند و متناظر با مفهوم پیشرفت و سازندگی قرار گرفت، موضوع دیگری بود که در صحبتهای حاضران مورد اشاره و درخواست قرار گرفت.
در این دیدار که علاوه بر سردار زهرایی، جلیل بشارتی یکی دیگر از اعضای شورای عالی جهاد سازندگی نیز حضور داشت، این جمله تعیین کنندة رهبر معظم انقلاب در وصف جهاد سازندگی که: «جهاد سازندگی، یادگار ارزنده امام بزرگوار ماست. و حقیقتاً شجره طیّبه‌ای است که به دست با برکت امام بزرگوار، غرس شد و رشد کرد و میوه داد و کشور و ملت را در مراحل مختلف بهره‌مند نمود»، مورد بازخوانی و تبیین قرار گرفت. و ضمن گلایه از بی مهریها و تلاشهای صورت گرفته نسبت به حذف یا کمتر پرداختن به این ریشه حقیقی حرکت‌های جهادیِ امروز و تجربیات گران سنگ موجود در این حوزه که ثمره خون بیش از 3000 شهید جهادگر است، به وجود دستهای پیدا و ناپیدایی که عامدانه یا غافلانه از داخل و خارج قصد فراموشی گفتمان ناب 27 خرداد امام خمینی (ره) را دارند، اشاره و بر لزوم حفظ منشاء و ریشه هویتی حرکت‌های جهادی انقلابی در پس از پیروزی انقلاب، و جلوگیری از تحریف واقعیات تاریخی جهاد تاکید شد.
حمایت و تقدیر از جایگاه و تلاشهای سازمان بسیج سازندگی در ساماندهی و پشتیبانی گروههای جهادی -به عنوان تدبیر هوشمندانه مقام معظم رهبری در راستای تقویت جریان جهادی کشور و در تداوم فرمان جهاد سازندگی حضرت امام (ره) در 27 خرداد 58- از دیگر نکات مطرح شده در این نشست بود. در عین حال این انتظار بجا از بسیج سازندگی مطرح شد که ضمن صیانت و پاسداری از اصالت گفتمان جهادی، در افقی فراتر از حضور در سیل و زلزله و اقدامات پیمانکاری یا محرومیت‌زدایی، در تراز مورد انتظار امامین انقلاب اسلامی حرکت نموده و با کمک و تقویت همدیگر در یک جبهه، دست به کاری ماندگار بزند و پیشران برای احیای به معنای واقع جهاد سازندگی گردد.
اعلام موضعِ تا بدین لحظه سه کانون سنگرسازان بی سنگر، جهادگران و بازنشستگان جهاد سازندگی نسبت به ایده احیای جهاد دولت و شورای جدید التاسیس جهاد سازندگی، و تبادل نظر با سردار زهرایی در زمینه برنامهها و اقدامات شورای عالی در این مدت و پیشنهادها، امیدها، نگرانیها و توقعاتی که در این باره وجود دارد، از دیگر مباحث مطرح شده در گفتگوها بود. که در این باره پیشکسوتان جهاد از ارسال دو نامه مشورتی به این شورا در جهت کمک به تحقق اهداف آن خبر دادند. نگرانی از تشکیل سازمان جهادی دولتی نیز، از دیگر موضوعاتی بود که به طور مشترک توسط سردار زهرایی، پیشکسوتان و جوانان حاضر در جلسه مورد اشاره قرار گرفت.
از دیگر موضوعاتی که در این دیدار بر آن تاکید شد، قرائت‌های نادرست و خلاف تاریخی است که درباره تقدّم زمانیِ انحلال وزارت جهاد سازندگی نسبت به فرمان تشکیل بسیج سازندگی عنوان می شود. و متاسفانه در میان بسیاری از جوانان و فعالان گروههای جهادی امروز نیز به دلیل عدم مطالعه و روایت کافی تاریخ انقلاب، رایج گردیده و بعضاً در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها با بی دقتی تکرار می شود. و مسبّب تحلیل‌های اشتباه بعدی میگردد.
پیشکسوتان و جوانان جهادی حاضر در جلسه ضمن وظیفه دانستن قطعی و فوری روشنگری و جهاد تبیین در این زمینه –بویژه برای مقامات و مسئولان رسمی جریان جهادی کشور- بر این نکته تاکید داشتند که طبق تاریخ، ادغام دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی توسط مجلس ششم، در دیماه سال 1379 تصویب شده است؛ یعنی ماهها پس از دستور مقام معظم رهبری برای تشکیل بسیج سازندگی در دیدار فرماندهان سپاه و مسئولان بسیج در 17 اردیبهشت 1379. لذا این دستور در زمانی صادر شده که هنوز وزارت جهاد سازندگی وجود داشته است. و می‌توان گفت تدبیر مقام عظمای ولایت در این فرمان، تقویت و فراگیرتر شدن جریان مردمی جهاد سازندگی، از طریق ورود بسیج به عرصه فعالیت‌های جهاد سازندگی و بهره‌گیری از ظرفیت اوقات فراغت جوانان بسیجی، بوده است. چه اینکه در بیانات معظّمٌ‌له در این دیدار، چند مرتبه نام جهاد سازندگی و حتی نام وزیر وقت جهاد برده شده و همکاری و تقسیم کار بین بسیج و جهاد و بعضی دستگاه‌های دیگر خواسته شده است؛ که خود شاهدی است بر عدم انتظار و به نوعی غافلگیری رهبر انقلاب نسبت به اقدام دولت و مجلس وقت در حذف جهاد سازندگی؛ و در پیامی هم که به رئیس جمهور وقت میدهند میگویند باید این مصوبه هیئت دولت را لغو کنید، که متاسفانه چنین نشد. لذا این تعبیر که بسیج سازندگی یا هر سازمان انقلابی دیگری، به جای جهاد سازندگی آغاز به فعالیت کرد، کاملاً نادرست است. و همگان و حتی فعالان گروههای جهادی نیز اذعان دارند جای خالی جهاد سازندگی با برپایی اردوها و فعالیت‌های مخلصانه این گروهها تاکنون پر نشده و صرفاً از این طریق پر نخواهد شد. و حتی اینکه دولت محترم و کارشناسان مختلف طی یک سال گذشته خلأ جهاد سازندگی را در موضوعات مختلف احساس کرده و به دنبال طرحی نو برای پرکردن این خلأ بزرگ هستند، خود دلیل دیگری است که سازمان مقدس بسیج سازندگی و دیگر سازمان‌ها و مراکز مختلفی که در این سال‌ها برای پشتیبانی و تقویت حرکت‌های جهادی ایجاد شده و فعالیت میکنند، همگی میتوانند رویش‌هایی از شجره طیبة تفکر و الگوی جهادی باشند که توسط حضرت امام (ره) در 27 خرداد 1358 غرس فرمودند؛ اما نه همة آن.
نکته جالبی که در این دیدار صمیمانه که به اظهار همگان موجب آشنایی و نزدیکتر شدن طرفین گردید، مشاهده شد این بود که در این گفتگو، علیرغم صریح و انتقادی بودن برخی صحبتها، اغلب اعضای جلسه در خلال صحبتهایشان بر بسیجی بودن یا سابقه سپاهی و جهادی داشتن توأمان خود تاکید و بدان افتخار میکردند و سردار زهرایی نیز از آشناییِ نزدیکش با جهاد سازندگی و جهادگران قدیم گفت.
پیشکسوتان جهادی حاضر در جلسه با اشاره به اینکه وجود بسیج سازندگی، شورای عالی جهاد و امثالهم را فی نفسه سازنده برای تداوم حرکت‌های جهادی می دانیم، از احساس تکلیف و دلسوزی خود نسبت به رشد و حرکت صحیح جریان جهادی بر اساس تجربیات و بینشی که در جهاد به قیمت زیاد به دست آمده گفتند و اضافه کردند: گلایههایی که در اینجا بیان می‌شود، برادرانه است؛ یا بجا است که سبب اصلاح و رشد می‌شود و یا نابجا است که با توضیح مسئولان دست اندرکار، ما هم توجیه میشویم و قطعاً از آن دفاع میکنیم.
پیشکسوتان جهاد تاکید کردند: چه کسی غیر از بچههای سپاه و جهاد و امثال این جمع است که باید و می‌تواند سخنان حضرت آقا درباره تفکر و حرکت جهادی را محقق کند؟ لذا باید با هم باشیم و تکلیفمان برای عملیاتی کردن منویات ایشان را محقق کنیم.
پیشکسوتان حاضر در جلسه افزودند: این، تفکر جهاد سازندگی است که مهم است و منجر می شود امپراطور وقت ژاپن در دیدار با مسئولان وقت کشور از آن به عنوان «هماهنگ کننده» در نظام نوپای جمهوری اسلامی به بزرگی و حیرت یاد کند. لذا اصل تفکر که درست شد، دیگر دعوای سازمانی نخواهیم داشت. به علاوه با احیای تفکر جهادی اعتماد مردم نیز که شرط مهم موفقیت نظام است بیش از پیش احیا می‌شود.
همچنین در این دیدار که دو روز بعد از گردهمایی ارزشمند گروههای جهادی در اجلاسیه سراسری بسیج سازندگی در شهرستان فردوس و گرامیداشت سالگرد حضور جهادی مقام معظم رهبری در امدادرسانی به زلزله زدگان سال 47 برگزار می‌شد، موضوع بحث‌برانگیز «تغییر مبدأ حرکت‌های جهادی به روز 13 شهریور» که از مدتی قبل به نقل از سردار زهرایی در رسانهها عنوان شده بود، مورد اشاره و نقد قرار گرفت.
بنا به اظهار پیشکسوتان و جوانان حاضر در جلسه، روز 13 شهریور روز مهم و مبارکی است که باید در تاریخ حرکت‌های جهادی ماندگار شود و گرامیداشت این روز توسط بسیج سازندگی ارزشمند و قابل تحسین است. اما تعیین این روز به عنوان روز «مبدأ حرکت‌های جهادی»، خواه ناخواه نادیده گرفتن یا ایجاد شکاف در عقبه اصیل و گفتمان ناب جهادی است که میراث امام راحل (ره) و زاییده الگوی حکمرانی انقلاب اسلامی است. که مبدأ آن پیام تاریخی حضرت امام (ره) در 27 خرداد سال 58 است. لذا این اقدام، از سویی به محدود کردن سابقه هویتی و تجربی حرکت‌های جهادی و منقطع کردنِ آن از گفتمان امام (ره) و اول انقلاب و فراموش کردن عقبه پرافتخار و پر از تجربیات آن نهاد گرانبها میانجامد، و از سویی به انقطاع نسلی و کمرنگ شدن هویت انقلابی گروههای جهادی منجر می‌شود. چرا که آن پیام امام (ره) و به دنباله آن تشکیل جهاد سازندگی منبعث از انقلاب اسلامی بود، در حکومت اسلامی بود، در راستای قدرت دادن جبهه حق بود و به جِدّ جهاد فی سبیل الله بود؛ نه صرفاً یک کار خداپسندانه و مقدسی که برای کمک به آسیب دیدگان انجام شده باشد. به علاوه این اقدام، می‌تواند به بی‌اثر کردن تلاشها و مجاهدت‌های مقدسی بیانجامد که برای ایجاد پیوند بین نسلی و انتقال دانش‌ها و تجربیات بین جهادگران امروز و نسل اول و دوم انقلاب صورت گرفته و می‌گیرد؛ و این جفا در حق گفتمان جهادی انقلاب اسلامی است.
مضاف بر اینکه معنا و مفهومی که از «جهاد و جهادی»، پس از صدور فرمان 27 خرداد حضرت امام (ره) متولد و در طی 20 سال فعالیت جهاد سازندگی، در صحنة عمل عملیاتی شد و در اذهان و ادبیات عامه کشور و حتی خارج کشور (به خصوص ده ها کشوری که جهاد سازندگی در آنها نمایندگی داشت) گسترش یافت، متمایز از مفهوم عادی جهاد و اقدامات صرفاً همنوعدوستانه و داوطلبانه مشابه است. این جهاد، مولفههای متمایزکنندهای دارد که در بیانات امامین انقلاب و همچنین سخنرانی‌ها و پیامهایی که در سمینارهای جهاد سازندگی و مجامع جهادگران ایراد میشده قابل جستجو است. لذا از این جهت نیز، جنبه مبنایی و مبدأیی بخشیدن به روز 13 شهریور در این خصوص خطایی راهبردی است.
نکته دیگری که در این باره علی مشایخی محقق و نویسنده کتاب رسم جهاد در جلسه مطرح کرد، مقایسه این روز با روز حلف‌الفضول پیامبر گرامی اسلام -صلوات الله علیه و اله- در دوران جاهلیت است که پیامبر (ص) بعد از بعثت نیز بدان افتخار می کردند، اما هرگز آن را ارجح بر وقایعی چون بعثت و هجرت یا میثاق غدیرخم (به عنوان مبدأ و مبنا) عنوان نکردند. لذا این انتخاب نادیده گرفتن اصل انقلاب اسلامی ما است و بی توجهی به معنای حکومتِ الله. اشکال مهمتر در چنین انتخابی این است که درست است که حرکت‌های پراکنده انساندوستانه و به تعبیری جهادی، توسط بسیاری از علما، بزرگان، متدینین، انقلابیون و حتی آزادمردانی چون مرحوم تختی و... پیش از پیروزی انقلاب هم در ایران و سراسر دنیا وجود داشته، اما جایگاه بلند و خاستگاه ارزشیِ فرمان 27 خرداد 58 حضرت امام (ره) و اتفاقات و خیزش عظیمی که متأثر از آن در سراسر کشور رخ داد، و حتی به خارج از کشور نیز رسید، چیز دیگری است. این پیام از دل انقلاب اسلامی برآمد و در بستر جمهوری اسلامی صادر شد؛ و به تبع آن نهاد جهاد سازندگی از روح جمهوریت، اسلامیت، آزادی‌خواهی و استقلال‌طلبی برآمده و تشکیل شد، و در بستر نظام مقدس جمهوری اسلامی نضج یافت و استوار شد. لذا گره زدن ریشه و هویت جهاد به دوران پیش از انقلاب و شکل گیری نظام اسلامی، آن هم درحالی که پیام 27 خرداد حضرت امام (ره) عقبهای قابل اتکا و قابل افتخار برای تمامی جهادگران انقلاب اسلامی تا آینده متصل به ظهور خواهد بود، فاقد توجیه است.
در پایان این نشست که با کاسته شدن بخش زیادی از نگرانیها و ذهنیتها همراه بود، تصمیم گرفته شد نشستهای بیشتری میان بسیج سازندگی از یک طرف و بازماندگان و مرتبطان جهاد سازندگی، جهت آشنایی بیشتر و هماندیشیهای گستردهتر برگزار شود.
