عملیات خیبر؛ دلایل، رخدادها و نتایج

عملیات خیبر؛ نام عملیاتی است که برای گریز از بن بست حاکم شده در مسیر جنگ، پس از بررسی‏های چند جبهه مهم در سراسر منطقه مرزی و نیز شناسایی‏های لازم انجام شد. این عملیات با هدف تصرف بصره در تاریخ 3 اسفند 1362 با رمز «یا رسول الله(ص)» در دو منطقه مستقل هورالهویزه و زید انجام شد. در این نوشتار به بیان کلیاتی در مورد عملیات خیبر پرداخته شده‏است.

 

پس از اجرای عملیات‏های «رمضان»، «والفجر مقدماتی» و «والفجر 1» و نتایج نامطلوب نظامی در آنها، دو بحث اساسی ضرورت تغییر در تاکتیک‏های عملیاتی و انتخاب منطقه ی جدید را فراروی فرماندهان در صحنه جنگ قرار داد تا به واسطه ی آنها واحدهای نظامی خود با ارزیابی توانایی‏های شان و نیز برطرف کردن ضعف هایش، بر قوای متجاوز عراقی غلبه کنند.

ارتش دشمن پس از شکست سنگین در «عملیات بیت المقدس» که منجر به آزادی خرمشهر شد، توانسته بود با کمک‏های تجهیزاتی و مالی کشورهای غربی و عربی منطقه به بازسازی و توسعه سازمان رزم و ایجاد تغییرات اساسی در جبهه‏های مهم و استراتژیک و نیز ایجاد استحکامات اساسی در مواضع پدافندی مبادرت ورزد و انجام هر عملیات در جبهه‏های جنوب را بسیار سخت جلوه داده و یا با پذیرش ریسک بالا از سوی رزمندگان همراه سازد.

همزمان با انجام عملیات رمضان، استفاده از آب گرفتگی هور به منظور استفاده از فضای آن، جهت غافلگیر کردن ارتش عراق، مورد توجه قرار گرفت. پس از پایان عملیات والفجر 4 فرمانده وقت سپاه به شهید علی هاشمی که در سال آخر جنگ مفقود گردید ماموریت داد تا قرارگاه نصرت را که در منطقه هورالهویزه، تشکیل شده بود بطور تمام وقت فعال نموده و بر روی این منطقه مطالعه و اطلاعات لازم را از وضعیت دشمن بدست آورد.

شناسائی‏ها و بررسی‏های انجام شده در منطقه هور، مقدمه‏ای برای پیشنهاد این منطقه جهت اجرای عملیات گسترده بود و و موجب شد تا به منظور در هم شکست بن بست نظامی جنگ، عملیات خیبر طرح ریزی و اجرا گردد. با پایان یافتن عملیات والفجر 4 در اواخر مهر ماه 1362، انجام عملیات در آبگرفتگی بزرگ هور و عبور از آن برای رسیدن به ساحل شرقی رودخانه دجله در دستور کار سپاه قرار گرفت.

برای گریز از بن بست حاکم شده در مسیر جنگ، پس از بررسی‏های چند جبهه مهم در سراسر منطقه مرزی و نیز شناسایی‏های لازم، سرانجام در تاریخ 3 اسفند 1362 عملیات خیبر با رمز «یا رسول الله(ص)» با همکاری نه لشکر و شش تیپ پیاده به اضافه سه تیپ زرهی از یگان‏های عملیاتی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و پنج لشکر از ارتش جمهوری اسلامی در دو منطقه مستقل هورالهویزه و زید با هدف تصرف بصره انجام شد.

اهداف و جغرافیای منطقه عملیات خیبر

هدف اصلی این عملیات، تصرف و تامین جاده بصره – عماره در محدوده روستاهای القرنه تا العزیر به منظور قطع ارتباط سپاه‏های سوم و چهارم ارتش بعثی عراق و استقرار در ساحل شرقی رودخانه دجله و همچنین باز کردن جبهه‏ای در شمال استان بصره عراق بود. از سوی دیگر تصرف دو جزیره نفتی مجنون شمالی و مجنون جنوبی و نیز تسلط کامل بر آبگرفتگی وسیع هورالهویزه، از اهداف دیگر این عملیات محسوب می‏گردید.

تصرف این منطقه می‏توانست اهرم لازم را برای ایران جهت گرفتن خواسته‏های خود و ختم جنگ بدست دهد. تسلط بر منطقه نفتی جزایر مجنون هم می‏توانست ضامن قرامت جنگ باشد. محدوده منطقه عملیات خیبر برای قرارگاه نجف عمدتا در فضای هورالهویزه تا جاده بصره – عماریه در خاک عراق و از طلائیه تا آبگرفتگی هور را به وسعت 1180 کیلومتر مربع شامل می‏شد.

در هورالعظیم که در جغرافیای عراق قرار دارد دو جزیره نفتی به نام مجنون با وسعت 160 کیلومتر مربع با 50 حلقه چاه نفت وجود داشت. دولت عراق با ایجاد سیل بندهایی آب این منطقه را خشک و تبدیل به جزیره کرده بود تا بتواند از آنجا نفت استخراج کند.

به هنگام اجرای عملیات خیبر، در این دو جزیره تعدادی کارگر مشغول کارهای مربوط به فعالیت‏های نفتی بوده و نیروی نظامی در آنها وجود نداشت. در مجموع این دو جزیره کمتر از 500 نفر عراقی مشغول بکار و نگهبانی بودند. در این منطقه فاصله رزمندگان اسلام تا خطوط اصلی دشمن حدود 40 کیلومتر بود. بین خط اول خودی تا خط اول دشمن که در آن سوی هور قرار داشت یک منطقه آبگرفتگی وسیع وجود داشت.

شهرهایی که در نزدیکی هور قرار دارند از سمت ایران بستان در شمال هور، سوسنگرد و هویزه در شرق هور و از سمت عراق، المشرح در شمال غرب، الکحلا، قلعه صالح و هورالعزیر در غرب و القرنه در جنوب غربی می‏باشند. قرار داشتن این منطقه بین این دو استان البصره و العماره عراق ارزش این منطقه را برای عملیات بالا برده بود، همچنین چون در بعضی از نقاط فاصله جاده اتوبان بصره – عماره با هور به 2 کیلومتر می‏رسید دست یافتن به این جاده و نیز رفتن به این دو استان اسان می‏شد. این در حالی است که خطوط برق، تلفن و خط لوله نفتی بازرگان که مقدار زیادی از نفت صادراتی عراق را به بند فاو انتقال می‏داد از همین باریکه عبور می‏کرد.

با توجه به اینکه منطقه عملیاتی در خاک دشمن واقع بود کنترل آب (از حیث افزایش یا کاهش میزان و مسیر آب) در اختیار ارتش بعثی عراق قرار داشت. بیش از 85 درصد مساحت هور را پوشش‏های گیاهی به نام چولان، بردی، شبلان و گاله در برگرفته بود. در چنین منطقه‏ای اجرای عملیات و مهمتر از آن تثبیت و پشتیبانی منطقه به دلیل آب گرفتگی بخش وسیعی از منطقه بسیار سخت، و در نتیجه غیرقابل باور بود.

 

وضعیت توانمندی‏های ارتش عراق در آستانه عملیات خیبر

قدرت دفاعی ارتش متجاوز عراق در آستانه انجام عملیات خیبر ارتقاء و افزایش یافته بود. دولت عراق با تکیه بر چند عامل، ساختار نظامی و توانایی‏های ارتش بعثی عراق را تغییر داده بود. ارتش بعثی به منظور افزایش قدرت مقاومت نیروهای در خط مقدم، زمین جبهه‏های فعال را با کمک اقدامات مهندسی و ایجاد موانع مصنوعی همچون میادین مین گسترده و محافظت آنها با رده‏های متعدد سیم‏های خاردار، به صورت وسیعی مسلح کرد و توانست خطوط دفاعی بسیار مستحکم و متعددی را ایجاد نماید.

همچنین در ساختار سازمان رزمی تغییراتی ایجاد نموده و به توسعه کمّی و کیفی آن همت گماشته بود. با این برنامه، رژیم صدام استعداد یگان‏های ارتش بعثی را از 15 لشکر به حدود 30 لشکر افزایش داد. از سوی دیگر با کیفیت بخشیدن به سلاح‏ها و جنگ افزارهای نیروهای مسلح، قدرت رزمی آنها را افزایش داد.

ارتش بعثی عراق در این دوره توانست با دریافت انواع هواپیماها، تانک‏ها، زره پوش‏ها، موشک‏ها و جنگ افزارهای پیشرفته از کشورهایی مانند شوروی، فرانسه، چین و برخی دیگر از کشورهای اروپایی قدرت رزمی خود را افزایش داده و از توانمندی دفاعی و قدرت آتش بیشتری برخوردار گردد.

در چنین شرایطی و قبل از انجام عملیات خیبر، ارتش بعثی عراق با کمک برخی از کشورهای اروپایی مثل آلمان خود را به برخی از سلاح‏های شیمیایی مانند گازهای خردل مجهز نمود و از شروع عملیات خیبر بکارگیری گازهای سمی را در جبهه‏های جنگ آغاز نمود.

آمریکا اطلاعات جامعی درباره عملیات خیبر در اختیار ارتش عراق قرار داد. وفیق السامرایی می‏گوید: آمریکایی‏ها تشخیص داده بودند که حدود 500 قایق تندرو در کرانه شرقی هورالهویزه وجود دارد، به ما اطلاع دادند و این حمله مقاله شد. ما اطلاعات جامعی درباره روز حمله، ساعت مشخص آن و محورهای حمله در اختیار داشتیم. به نظر می‏رسد که این ادعا صحیح نیست زیرا به جز در محور طلائیه که ارتش عراق استحکامات فراوانی در آن ایجاد کرد، در محور هور اقدامات قابل توجهی انجام نداد.

 

دلایل انتخاب منطقه هورالعظیم برای عملیات

پس از فتح خرمشهر و عقب نشینی سراسر ارتش عراق، دشمن برای دستیابی به پدافند مطمئن تدابیری به کار بست؛ به گونه‏ای که در مناطق کوهستانی، ارتفاعات مرزی را همچنان در اشغال خود نگه داشت؛ و در مناطق پست، با به کارگیری موانع مصنوعی موقعیت خود را تحکیم بخشید.

در عین حال، دشمن از موانع طبیعی به منظور ایجاد اطمینان بیشتر بهره می‏گرفت. در این میان، رودخانه عریض اروند و منطقه وسیع هورالعظیم از نگرانی دشمن نسبت به تهاجم قوی ایران کاسته بود. این موضوع در منطقه هورالعظیم بیشتر مشهود بود، به طوری که دشمن هیچ گونه مانعی را برای ایجاد پدافند در غرب این منطقه در نظر نگرفته بود. عراق هرگز نمی پنداشت آب گرفتگی وسیع هورالعظیم برای نیروهای پیاده ایران قابل عبور باشد؛ و نیز گمان نمی کرد قوای مسلح ایران تلاش اصلی خود را در این منطقه قرار دهند.

منطقه هور با توجه به تجارب به دست آمده از عملیات رمضان تا والفجر 4 و با در نظر گرفتن توان خودی و دشمن، و نیز نقش زمین و تاثیرگذاری آن، انتخاب شد. راکد بودن نسبی آب هور و وسعت بیش از اندازه آن، که طبعاً منجر به طولانی شدن عقبه‏های نیروهای خودی می‏شد و نیز فقدان زمین مناسب جهت قدرتمندی و قابلیت‏های نیروهای خود (پس از عملیات رمضان تا قبل از خیبر) از جمله شرایط و عواملی بود که موجب می‏شد دشمن تصور عملیات گسترده را از طرف هور نداشته باشد و همین تصور باعث گردید که عراق، از جزایر مجنون شمالی و جنوبی و شرقی و دجله تنها با چند گردان پدافند نماید.

در این میان، اجرای عملیات والفجر مقدماتی در منطقه شمال هور، به رغم نتایج غیر مطلوب آن، نتیجه‏ای بزرگ – هر چند غیر مستقیم – بر جای گذارد. عملیات در منطقه چزابه، شناسایی موقعیت ضعیف دشمن در منطقه هور را در پی داشت. فرماندهان سپاه پاسداران که به مناسبت عملیات والفجر مقدماتی در آن منطقه حضور یافته بودند، با مشاهده نقاط ضعف دشمن، سریعا به طراحی عملیات خیبر پرداختند فرماندهان سپاه پاسداران در طراحی عملیات خیبر با استفاده از تجربه حاصل از عملیات والفجر مقدماتی، ضریب امنیت را شدت بخشیده و رعایت حفاظت اطلاعات را اصل قرار دادند. مضافاً به اینکه دو نکته مهم دیگر در دستور کار قرار گرفت.

نکته اول، فعالیت‏های شناسایی بود که با توجه به رعایت اصل حفاظت، به نیروهای بومی سپاه خوزستان واگذار شد. نکته دوم، تغییر در سازمان رزم سپاه پاسداران و ایجاد قابلیت عملیات آبی – خاکی بود که باید محقق میشد، بر همین اساس، یگان دریایی سپاه (قرارگاه نوح) تشکیل شد. در عین حال، برای جلوگیری از هوشیاری دشمن، قرارگاه دریایی سپاه در بوشهر فعال گردید تا به این وسیله تلاش جدید به منظور افزایش فعالیت در خیلج فارس تلقی گردد.

با وجود این، منطقه به دلیل موقعیت راهبردی اهمیت زیادی برای ایران و عراق داشت و به همین خاطر از سوی ایران برای اجرای عملیات انتخاب شد. در عین حال موضوع مهم دیگر رعایت اصل غافلگیری دشمن بود. عراق پس از سلسله عملیات‏های آزادسازی (ثامن الائمه، فتح المبین، طریق القدس و بیت المقدس) استحکامات زیادی در روبروی نیروهای ایران ایجاد کرده بود.

بنابراین اصول استراتژی نظامی و طرح ریزی عملیات، چنین اقتضا می‏کرد که برای انجام عملیات، منطقه‏ای در نظر گرفته شود که اولا دشمن تصور انجام عملیات در آن منطقه را نداشته باشد، ثانیا با توجه به ضعف دشمن در مواجهه با عملیات‏های آبی – خاکی این امکان وجود داشته باشد که در صورت توفق رزمندگان، معادله نظامی به نفع ایران رقم بخورد . منطقه هور با توجه به ویژگی‏های طبیعی اش امتیازاتی مانند ناتوانی (احتمالی) دشمن در عملیات آبی – خاکی و عدم توانایی ارتش بعثی در انطباق سریع با موقعیت جدید؛ غفلت دشمن از امکان انجام عملیات در منطقه و عدم آمادگی برای استفاده مفید و موثر از توانایی‏های خود و به کارگیری زرهی و متعاقب آن سرعت عمل رزمندگان در انجام مانور و دستیابی به اهداف؛ بکر بودن منطقه و مهم تر از آن پرهیز از امکان تک جبهه‏ای از سوی دشمن و سرعت عمل در حمله به جناحین دشمن و تسلط بر آن را برای ایران به همراه داشت.

 

شناسایی منطقه هور

هورالهویزه دارای وسعتی بیش از 3 هزار کیلومتر مربع بود. مهمترین مسئله برای رسیدن یگان‏های عملیاتی به جاده بصره – عماره، چگونگی عبور آنها از آبگرفتگی هور و چگونگی تدارک آنها پس از تصرف منطقه شرق دجله بود. بنابراین علاوه بر اهمیت میزان استعداد یگان‏های ارتش عراق در منطقه مورد نظر برای عملیات، آشنایی و تسلط بر هور به منظور یافتن راهکارهایی برای عبور ده‏ها هزار نیروی رزمی از آن، بسیار مهم تلقی می‏شد.

با مطالعات صورت گرفته مشخص گردید که هور دارای ویژگی‏های مخصوص به خود و برخوردار است از انواع پوشش گیاهی و دارای عمق متفاوت آب است. پوشش گیاهی هور از ساحل تا عمق 5/1 متر را گیاهاین به نان چولان تشکیل می‏دهد. وقتی عمق آب بیشتر می‏شود گیاهی نرم به نام بردی می‏روید. در جایی که آب دارای عمق بیشتری است نیزارها پدیدار می‏شوند که ارتفاع آنها تا 5 متر هم می‏رسد و بسیار به هم فشرده هستند.

هور یک منطقه وسیعی از نیزارهایی بود که دارای عمق‏های متفاوتی بود از نیم متر شروع و تا 3 و 5 متر هم می‏رسید. تردد از بین نیزارها فقط با قایق‏های باریک درازی که با پارو حرکت می‏کرد امکان پذیر بود. در بین این نیزارها آبراه‏هایی به عرض 5/1 تا 2 متر ایجاد شده بود. هوای آن مرطوب و خفقان آور و دارای ریشه‏هایی با نیش‏هایی بلند بود.

مردم محلی در این فضا بر روی نیزارها خانه‏هایی را جهت زندگی احداث کرده و از طریق ماهیگیری و با تکیه بر بلم‏ها زندگی خود را می‏گذراندند. برای آماده سازی عملیات خیبر حدود 300 ماموریت شناسایی در هور و حدود 100 ماموریت شناسایی در خشکی و در مناطق چزابه، طلائیه و زید انجام گرفت. این شناسایی‏ها عمدتا ظرف مدت 6 ماه انجام شد.

گروه‏های شناسایی از آبراه‏ها، معابر، سیل بندها و جزایر مجنون شمالی و جنوبی و همچنین جاده‏ها و بزرگراه‏های عراق در استان‏های عماره و بصره عکس و فیلم تهیه کردند. به منظور استفاده از بلم‏های سبک تر، قایق‏هایی از جنس فایبر گلاس طراحی و ساخته شد. ویژگی این قایق‏ها آن بود که پس از واژگون شدند، غرق نمی شد و سرنشینان آن می‏توانستند خود را نجات دهند.

برای انجام شناسایی‏های دقیق تر از منطقه نهر صوئیب و شهر القرنه و نیز جاده بصره – عماره و وضعیت رودخانه دجله یک گروه شناسایی با کمک عشایر عراقی به مدت یک هفته به داخل خاک عراق رفته و این مناطق را با دقت شناسایی کرده و عکس و کالک از آنها تهیه کردند. پس از تکمیل شناسایی‏ها و قطعه شدن عملیات، در مسیر آبراه‏ها و در تقاطع تابلوهایی به عنوان علائم راهنمایی برای عبور قایق‏ها نصب گردید.

از سوی دیگر در مسیری که قرار بود بالگردهای هوانیروز نیروها را جابجا کنند با نصب میله‏های شش متری و آویزان کردن فانون نفتی و سطل‏های قرمز رنگ بر روی آنها، جهت عبور بالگردها مشخص گردید. انتخاب فصل زمستان برای عملیات نیز به دلیل خنک بودن هوا و بالا آمدن آب هور که برای عبور قایق‏ها مناسب تر بود تا حدی از مشکلات عبور نیروها از هور کاست.

کارشناسایی هور در اوایل زمستان 1362 به مراحل نهایی خود نزدیک شد. به منظور آماده سازی ذهنی فرماندهان یگان‏های سپاه برای انجام عملیات در منطقه آبی هور، سفری به جزیره کیش در خلیج فارس برای آنها ترتیب داده شد تا با وضعیت حرکت در دریا آشنا شوند. پس از این سفر بود که آنها برای انجام عملیات در منطقه هور توجیه گردیدند.

 

بررسی جغرافیای هورالعظیم

منطقه‏ای که بخشی عظیمی از زمین صحنه عملیات خیبر بود، کاملا با سایر جبهه‏های دیگر که ایران تا آن زمان در آنها دست به عملیات زده بود تفاوت داشت. منطقه عملیاتی خیبر منطقه‏ای بکر در شرق دجله و داخل هورالهویزه با دو طبیعت متفاوت هور و خشکی بود که از شمال به العزیز و از جنوب به القرنه، طلائیه و زید محدود می‏گردید. آبریزهای ورودی هور از طریق چهار رودخانه (دجله، کرخه، میمه و دویرج) تامین و از طریق نهرهایی چون کسلره و .... از منطقه خارج می‏شد.

هورالعظیم با هورالهویزه منطقه نسبتاً وسیعی در غرب خوزستان است. هور به زبان عربی به معنی باتلاق یا مرداب است و به این دلیل که هور در مرز ایران و عراق واقع شده از اهمیت خاصی برخوردار است. وسعت طولی هور معادل یک صد کیلومتر و عرضی آن معادل سی و پنج کیلومتر می‏باشد.

در هور نسبت دید و تیر به نوع گیاهی که در آن منطقه می‏روید بستگی داشت. اما به طور کلی امکان رصد کردن فعالیت نیروهای مقابل به علت روییدنی‏ها و پوشش بسیار مناسب منطقه، عمدتا از طریق برج (دکل)های دیده‏بانی، یا نیروهای گشتی رزمی و ایجاد سنگرهای کمین و نیز عکس‏برداری‏های هوایی انجام می‏گرفت.

البته دید و تیر در زمین‏های شمال و غرب هور به علت نبودن عارضه مناسب و در زمین‏های جنوب هور به خاطر وجود سده‏ها، محدود و در غرب نیز علاوه بر سده‏ها، وجود روستاها و کانال‏های مشروع، محدودتر بود. این محدودیت‏ها، فعالیت را برای نیروی خودی که اتکاء به نیروهای پیاده – جهت تعیین معبر به سمت مواضع دشمن – داشتند، راحت تر می‏کرد و بر عکس چون راه کارهای دشمن متکی به نیروهای زرهی بود، عملا مانع جدی برای عراقی‏ها محسوب می‏شد.

 

وسعت

وسعت هور از 2250 کیلومتر مربع در فصول کم آب تا 3100 کیلومتر مربع در فصول پر آب متغیر است، تغییرات وسعت هور، تابع تغییرات فصلی آب و هوا و توالی خشکسالی‏ها و ترسالی‏ها است. به علاوه توپوگرافی و شیب زمین و کنترل مصنوعی مقدار ورودی و خروجی آب در تغییرات سطح هور موثر است. تغییرات وسعت هورالعظیم هم در کم و کیف مواضع پدافندی و هم در محور اجرای عملیات‏های تهاجمی و نحوه مانور رزمندگان و نیروهای عراقی قابل ارزیابی بوده است.

 

توپوگرافی

هورالهویزه از رودخانه‏های «دجله»، «کرخه» و «میمه» تغذیه می‏شود، و عمق آن نیز از شمال به جنوب، کاهش پیدا می‏کند. از آن جا که «هورالعظیم» قسمتی از دریای کم عمق خلیج فارس بوده و توسط رودخانه‏های فوق تغذیه می‏شود، به طور دائم تحت تاثیر رسوب گذاری‏های بدون وقفه قرار دارد.

توپوگرافی هور مشخصه پستی‏ها و بلندی‏های آن، عمق، شیب، بخش‏های خشکی و تعیین آبراهه‏های اصلی و فرعی به عنوان محورهای نفوذی است. هور از دو بخش شمالی و جنوبی تشکیل شده است. در بخش شمالی دارای حفره‏هایی با اعماق بیش از 4 متر می‏باشد. شیب جریان آب در این بخش شمالی – جنوبی و غربی – شرقی است. بخش جنوبی دارای عمق کمتر می‏باشد و کلیه جریان‏ها از طریق مجاری طبیعی چون کساره، روته و سویپ به دجله ختم می‏شوند.

حداکثر عمق هور در مواقع طغیان رودها به 8 متر می‏رسد که مربوط به بخش شمالی است ولی کرانه‏های شرقی به خاطر شیب بسیار ملایم آن، کمترین ژرفا را دارند. بنابراین از شمال به جنوب عمق آب کاهش می‏یابد. 100 کیلومتر مربع از سطح هور دارای عمق بیشتر از 4 متر، 250 کیلومتر مربع از سطح هور دارای عمق معادل 3-4 متر، 1000 کیلومتر مربع از سطح هور دارای عمق معادل 2-5-2 متر، 1750 کیلومتر مربع از هور کمتر از 2 متر عمق دارد. بنابراین فقط 3 درصد هور بالاتر از 4 متر همق دارد.

 

ژئومورفولوژی و خاک

ورود شاخه‏های متعدد چون کرخه، دویروج و میمه، حمل رسوبات زیادی را به این حوضه آبگیر سبب شده که دارای دانه بندی و بافت بسیار ریز باشد. بنابراین یکی از عوامل موثر در پیروزی، استراتژی جنگ آب و ایجاد زمین‏های خیس خورده و آب گرفته همین ویژگی بوده است.

اقلیم

عناصر اقلیمی تاثیر مهمی بر اجرای عملیات‏های نظامی و انتخاب تاکتیک‏های جنگی، سلاح و تجهیزات قابل استفاده دارند. همچنین دید افقی، نحوه پدافند منطقه، جابجایی و حرکت نیروها اجرای تک شیمیایی یا پدافند شیمیایی، زمان بندی انتقال نیروها، انتخاب درست و به موقع محل استقرار نیروها، حرکت شناورها و قایق‏ها و... وابسته به عوامل اقلیمی منطقه هورالعظیم بوده است. بنابراین یکی از ابتکارات مهم رزمندگان درک صحیح از شرایط فوق و انتخاب آستانه تحمل و شرایط بهینه در عملیات خیبر و بدر بوده است.

 

پوشش گیاهی

هور منطقه است هم سطح دریا که در بعضی مناطق، سطح آب آن 2 تا 3 متر بالاتر از دریاست و به طور کلی نسبت به مناطق همجوار گود می‏باشد و در مسیر رودخانه‏های قدیمی و دایمی به وجود می‏آید و روییدنی‏هایی به شرح زیر دارد:

نی با ارتفاع 2 تا 7 متر که عمدتاً در جاهای عمیق می‏روید و ارتفاع آن کمتر از 50 سانتی متر است. به علت پوشش فشرده سطح هور از نی، بردی و چولان، تردد در آن تنها از معابری خاص (آبراه‏ها، نهرها و یا محل عبور حیوانات وحشی) امکان‏پذیر است.

اشتراک این مطلب

نوشتن یک دیدگاه

مطمئن شوید که تمام اطلاعات مورد نیاز و فیلد های ستاره دار را پر کرده باشید. کد HTML مجاز نمیباشد.

درباره ی کانون

تشکل (سازمان) مردم‌نهاد «کانـون سنگرسازان بی‌سنگر»، در سال 1383 با همت هیأت‌امنای آن که متشکل از «347» نفر از فرماندهان و باسابقه‌ترین نیروهای عملیاتی و ستادی «6» قرارگاه (لشگر)، «14» تیپ و «69» گردان مهندسی رزمی و پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی در دوران دفاع مقدس ـ از سراسر کشور ـ بودند، تأسیس گردید و باعث شد این نیروها مجدداً گرد هم آیند.

 

با این اوصاف، «کانـون سنگرسازان بی‌سنگر» مؤسسه‌ای فرهنگی ـ صنفی در راستای اهداف انقلاب اسلامی است که به منظور حفظ انسجام نیروهای پ.م.ج.ج، تلاش در جهت ادامة راه شهدای جهاد، حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، گرامیداشت یاد و خاطرة شهدای جهادگر و ایثارگران سازمان پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد (پ.م.ج.ج) در هشت سال دفاع مقدس، حمایت از ایثارگران جهاد و خانواده‌های ایشان و ترویج فعالیت‌های فرهنگی، علمی و تخصصی این عزیزان، تأسیس شده و فعالیت می‌نماید.

آخرین مطالب

عضویت در خبرنامه

کاربر گرامی؛ لطفا برای اطلاع از فراخوان‏ ها و اطلاعیه های کانون سنگرسازان بی سنگر عضو شوید.