والفجر8؛ عملیات مهندسی تمام عیار

وقتی قرار شد تا در بخش پرونده ویژه این شماره در مورد عملیات والفجر8 و نقش پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد در آن بنویسیم، یکی از مهمترین پرسش‏هایی که مطرح شد این بود که آیا می‏شود فهرستی هر چند اجمالی از نقش جهادگران در این عملیات تهیه کرد؟ به همین منظور و به جهت روشن‏تر شدن مسیر راهمان به سراغ تعدادی از پیشکسوتان جهاد رفتیم که مهندس عظیمی هم یکی از آن عزیزان بود. وی که در عملیات والفجر8 مسئولیت کمیته آب را بر عهده داشت، با گذشت حدود 30 سال از آن عملیات عظیم و سرنوشت ساز تمام تلاش خود را به خرج داد تا فهرستی از این فعالیت‏ها را در اختیارمان قرار داد. آنچه پیش روی شماست چکیده‏ای از این گفتگو و مصاحبه است.

لطفا بفرمایید چرا عملیات والفجر 8 عنوان عملیات مهندسی را به خود اختصاص داده است؟

اولاً بیشترین حجم و تنوع پروژهای مهندسی رزمی جهاد در این عملیات تحقق پیدا کرد بر خلاف آنکه پل خیبر در عملیات خیبر معروف شده، سطح ابتکارات و نوآوری های این عملیات خیلی بیشتر بود. ثانیاً اگر هر یک از کارهای بزرگ مهندسی که انجام گرفت انجام نمی شد نه تنها پیروزی در این عملیات حاصل نمی شد بلکه تلفات و خسارات ها ده ها برابر بود و بازگشت نیروهای شکست خورده ما از فاو تمام حیثیت نیروهای ایران را در دنیا از بین می برد. کارهای بزرگ مهندسی بود که کمک کرد نیروهای ما فاو را آنقدر نگه دارند که دنیا باور کند نیروهای ایران اگر جائی بخواهند بمانند می توانند ولو پس از عبور از جزیره آبادان و رود اروند باشد. عملیات والفجر8 با عبور از عریض ترین و برزگ ترین رودخانه خاورمیانه یعنی اروند، در حوالی دهانه ورود آن به دریا شروع شد. به خاطر شیب بسیار کم آب، جذر و مد دریا در دهانه رودخانه تأثیر اساسی دارد. در فاصله 12 ساعت در شب عملیات- آب دریا قریب 4 متر تغییر ارتفاع می دهد. این به معنی تخلیه سریع آب اروند در موقع جذر و بالعکس در موقع مد ورود آب دریا به رودخانه و جریان معکوس است. حیرت ژنرال های نظامی دنیا از عملیات فاو این بود که چگونه ایران می تواند بدون پل، با عبور از این رودخانه عریض که تمام سطح آن زیر دید آمریکائی ها و تیر و بمباران نیروهای عراقی بود، نیروهای خود را پشتیبانی کند.

واقعیت این است که بزرگ ترین فشار این عملیات بر روی نیروهای مهندسی بود و اگر مهندسی جنگ موفق نمی شد با قوه ابتکار و نوآوری و توانمندی خود مشکلات دائم در حال ظهور و تغییر را حل کند، نیروهای ایرانی مجبور می شدند با تلفات وحشتناک به جای خود برگردند.

در کل عملیات مهندسی غیر از تخریب های اولیه سیم های خاردار و کنار زدن میله های خورشیدی که در ساحل چسبیده به دژ دشمن در غرب اروند وجود داشت و انحصاراً توسط نیروهای تخریب سپاه انجام می گرفت بیشترین نقش مهندسی را نیروهای پ.م.ج.ج [پشتیبانی و مهندسی رزمی جهاد سازندگی وقت] به عهده داشتند. البته مهندسی سپاه هم در تولید انواع شناورها، و ساخت و نصب پل فجر که توسط مهندسین جهاد طراحی شده بود در این عملیات بسیار فعال بودند. این اقدامات مهندسی نو و غیر قابل پیش بینی یکی پس از دیگری بود که دشمن را واقعاً درمانده و خسته کرد و کمر مالی آمریکا و عربستان را از پشتیبانی صدام شکست.

البته این همه در کنار رشادت و فداکاری نیروهای رزمند معنی پیدا می کرد. ولی همانطور که می گویند هر گلی بوئی دارد و در این عملیات بوی مهندسی جنگ جهاد بیشتر به مشام می رسد.

 

همانطور که مستحضرید فعالیت های مهندسی یک عملیات به چند دسته قبل، حین و بعد از عملیات تقسیم می شود. آیا مصادیقی از نقش مهندسی قبل از شروع عملیات در والفجر 8 را به خاطر دارید؟ مثلاً چه کارهایی انجام می شد؟

بنده تا آنجا که از سی سال قبل در خاطرم باقی مانده فقط برخی عناوین را ذکر می کنم و شما خودتان حدس بزنید چقدر این فعالیت ها برای عملیات اهمیت داشته است.

از مهمترین اقدامات جهاد قبل از این عملیات می توان به این نکات اشاره کرد.

* احداث جاده در باتلاق های مشرف به دریا در جنوب جزیره آبادان و ساخت پایگاه های موشکی و اسکله ها.

* احداث جاده کناره حاشیه بهمنشیر در دو طرف آن (هم در جزیره و هم در بیرون آن برای تسهیل دسترسی).

* احداث جاده و سنگرهای محل استقرار توپخانه های جدید برای ارتش در شرق جزیره آبادان.

* ادامه جاده آبادان- خسروآباد تا منتهی الیه جزیره.

* احداث جاده جدید کناره در وسط نخلستان ها با پل سازی های متعدد بر روی نهر های آب آبیاری نخلستان های ساحل اروند.

* تقویت و تعویض و شن ریزی برخی جاده های ما بین نهر ها برای سهولت تردد در زمان بارندگی و آماده کردن برای امتداد تا ساحل در آینده

* وصل کردن جاده کناره بهمنشیر به جاده خسرو آباد برای انتقال امکانات وپشتیبانی

* توزیع امکانات احداث سنگر بین لشکرهای نظامی و گردانهای مهندسی رزمی برای استقرار جدید

* حمل شن وماسه کمیاب راهسازی که از معادن دور دست با طی بیش از دویست کیلومتر به انبارهای نزدیک محل عملیات

* آماده سازی قطعات پل های خیبری و دوبه ای برای عملیات.

* طرح وساخت و آماده سازی پمپ ها و انواع دستگاه برای پمپاژ شناور و ثابت و ده ها دستگاه ژنراتورهای برق  سنگین برای استفاده در انتقال آب به خطوط مقدم.

* انجام انواع مطالعات و تهیه طرح ها و محاسبات و نقشه های عملیاتی برای انتقال آب از اروند به خطوط مقدم آینده

* ساخت تجهیزات خنثی کردن آثار بمب های شیمیائی.

* ساخت و تست و شناور کردن پمپ های بزرگ خندق و انجام طراحی های تجهیزات مربوط برای بهره برداری در حین عملیات.

 

اگر ممکن است قدری در مورد فعالیت های مهندسی جنگ جهاد در صحنـه عملیـات والفجر8 هم برایمان بگویید.

شاید بتوان از مهمترین اقدامات مهندسی جنگ جهاد در حین عملیات به این موارد اشاره کرد.

* حمل دستگاه های سنگین (عمدتاً لودر و بولدوزر) از جزیره آبادان به فاو در شب اول عملیات.

* تعمیر و راه اندازی دستگاه های سنگین بجا مانده از دشمن در مناطق در تصرف در آمده در ساعات اول عملیات.

* احداث خاکریزهای متعدد خط مقدم - قطع جاده های آسفالته در خطوط درگیری و ایجاد تپه های کوچک مقاومت و کمین که دهها کتاب در مورد هر بخش آن باید نوشت.

* احداث خاکریزهای متعدد  و تقویت آنها با بیل مکانیکی در برخی خطوط مقدم که زمین های باتلاقی بودند.

* ادامه جاده های آنتنی در ساحل اروند و شن ریزی آنها تا حد اسکله های دائمی ایمن از جذر و مد و زمین های باتلاقی.

* احداث سد معروف فاطمه زهرا(س) روی بهمنشیر که خودش تاریخی دارد و یک کتاب است.

* احداث کانال های بزرگ آب از ساحل اروند تا خطوط مقدم برای ایجاد دریاچه های مصنوعی در خطوط مقدم که داستان ها از حماسه و نوآوری دارد.

* احداث پل ها و خضرهای متعدد برای عبور دادن دستگاه های سنگین و کامیون ها و تانکرها.

* احداث ایستگاه های پمپاژ متعدد بر روی اروند و در مسیر کانال ها برای انتقال آب و در پشت خاکریزهای مقدم به منظور انتقال آب.

 

لطفا به مهمترین فعالیت های جهاد پس از عملیات والفجر 8 نیز اشاره فرمایید؟

با گذشت چند هفته از آغاز عملیات- تثبیت مواضع نیروها از مهمترین فعالیت ها بود که می توان به این موارد اشاره کرد:

* انتقال آب و سوخت با لوله

* احداث اسکله های متعدد در ساحل اروند و ساحل خورعبدا...

* احداث خضرهای 2 و 3 و 4 برای عبور مطمئن تر

* دوجداره کردن خاکریزها و تقویت آنها

* احداث پل ها و راه های متعدد جدید و شن ریزی راه های خاکی

* احداث خط دوم و ادامه کانال های آب

* احداث پل بعثت

* احداث آشپزخانه و کارخانه یخ و مقرهای جدید و تصفیه خانه آب

* تکمیل کانال ها و ایستگاه های پمپاژ

حجم این عملیات آنقدر وسیع و متنوع است که نمی توان در یک مصاحبه یا مقاله همه را گفت و نوشت.

 

گردانها، تیپ ها و قرارگاههای مختلفی که این صحنه ها را آفریدند را به خاطر دارید؟

* عبورهای شب اول را بیشتر جهاد خراسان و جهاد فارس به عهده داشتند. جهادهای دیگر هم که مأمور به لشکرهای مختلف بودند به نوبه خود وارد عمل شدند.

* گردان های پل از جهاد اصفهان و فارس مأمور پل های اولیه بودند.

* جهاد تهران و چند جهاد دیگر جاده های ساحلی و اسکله سازی و پشتیبانی احداث خضرها را به عهده گرفته بودند.

* نیروهای قرارگاه نوح نبی، حمل و نقل دریایی را به عهده داشتند و به سایر گردان های مهندسی خدمات می دادند.

* چند گردان از نیروهای مهندسی قرارگاه حمزه و نجف به کمک آمده بودند. بخصوص در احداث سد فاطمه زهرا(س) روی بهمنشیر، نیروهای قرارگاه حمزه جهاد از داخل جزیره و نیروهای کربلای جهاد از بیرون حماسه آفریدند.

* کمیته آب قرارگاه کربلا طراحی و ساخت ایستگاه های پمپاژ شناور و طرح و نظارت و نقشه برداری کلیه عملیات احداث کانال ها و ایستگاه ها را به عهده داشت.

* کانالهای آب توسط جهادهای مختلف از جمله فارس، اصفهان، نجف آباد و خراسان انجام می شد.

* 11 نفر از مهندسین مرکز تحقیقات مهندسی الشریف ستاد مرکز از تهران آمده و قبل و حین عملیات برای ساخت خضرها و مشاوره مهندسی تلاش و در کنار تیم اجرایی شهید حاج اسدا... هاشمی کار می کردند و پس از راه اندازی خضر یک، خضرهای بعدی را یکی از دیگری بهتر ساختند.

* حمل و نقل سنگین و شگفت آور تجهیزات مهندسی را ترابری سنگین قرارگاه کربلای جهاد زیر نظر شهید قاصدی بعهده داشت.

* حمل 5000 لوله هشت تنی پل بعثت از اهواز تا نهر حاج محمود در جنوب جزیره آبادان از جمله کارهای بزرگ ترابری قرارگاه کربلا بود.

* تعمیرگاه های سبک، سنگین و نیمه سنگین قرارگاه به محل های موقت عملیاتی در جزیره آبادان و فاو منتقل شد.

* تأمین آماده سازی لوله ها برای پل بعثت توسط ستاد مرکز و قرارگاه کربلا و احداث آن در محل توسط جهاد خراسان صورت گرفت.

* اغلب گردان های مهندسی رزمی جهاد در فاو به تناوب حضور پیدا کردند.

* مهمترین مسئولیت مهندسی در کل عملیات، موضوع مدیریت عبور دستگاه های سنگین (تانک، بلدوزر، لودر، کامیون کمپرسی، تانکر سوخت) با توجه به محدودیت خضرها بود که این مسئولیت از سوی فرماندهان کل به عهده شهید مهندس محمد تقی رضوی که آن موقع مسئول عملیات قرارگاه مهندسی خاتم الانبیاء بود گذاشته شده بود که اولویت ها را مشخص کند و با تسلطی که او بر مهندسی جنگ جهاد و مهندسی سپاه و ارتش داشت، این معضل بزرگ کلیدی عملیات را هدایت کرد.

در این عملیات فرماندهان گردان های مهندسی رزمی زیادی از جهاد به شهادت رسیدند که یاد و خاطره همه آنها را گرامی می دارم.

 

ما می خواهیم در این شماره نشریه کانون به مهندسی والفجر8 بپردازیم. نظر شما در این مورد چیست؟

شکافتن موضوعات در یک نشریه اصلا امکانپذیر نیست. داستان زدن سد فاطمه زهرا(س) یک کتاب می خواهد. احداث خضر یک و اینکه چه ترکیب عجیبی پای کار بود، خودش یک کتاب است. ساخت و حمل کاروان دوبه ها از بندر امام دهانه خلیج فارس تا فاو برای ساخت پل دوبه ای و نصب و بمباران آن تاریخ است و خودش چندین نشریه لازم دارد. داستان طرح و احداث هر یک از کانال های شهید ایوانی، شهید پوست فروش و... شاید هر کدام یک کتاب قطور شود. شرح ساخت پمپ های خندق و تامین موتور برق ها و نصب ایستگاه های پمپاژ خودش با کل تاریخ صنعت پمپاژ در ایران رقابت می کند. خاکریزهای خط مقدم بین جاده البحار و جاده بصره را شاید نشود در یک کتاب جا داد.

کارهای جاری جهاد به موازات اینها انجام می شد. داستان کارخانه یخ فاو را که از بی اهمیت ترین کارهای معمول جهاد در عملیات فاو است، اگر شما خوب بنویسید، مفهوم نقش جهاد و ته دل جهادی ها روشن می شود. حتی در این صحبت بنده عناوین را هم نتوانستم کامل کنم.

آخرین اصلاح در تاریخ 09/10/1397

اشتراک این مطلب

نوشتن یک دیدگاه

مطمئن شوید که تمام اطلاعات مورد نیاز و فیلد های ستاره دار را پر کرده باشید. کد HTML مجاز نمیباشد.

درباره ی کانون

تشکل (سازمان) مردم‌نهاد «کانـون سنگرسازان بی‌سنگر»، در سال 1383 با همت هیأت‌امنای آن که متشکل از «347» نفر از فرماندهان و باسابقه‌ترین نیروهای عملیاتی و ستادی «6» قرارگاه (لشگر)، «14» تیپ و «69» گردان مهندسی رزمی و پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی در دوران دفاع مقدس ـ از سراسر کشور ـ بودند، تأسیس گردید و باعث شد این نیروها مجدداً گرد هم آیند.

 

با این اوصاف، «کانـون سنگرسازان بی‌سنگر» مؤسسه‌ای فرهنگی ـ صنفی در راستای اهداف انقلاب اسلامی است که به منظور حفظ انسجام نیروهای پ.م.ج.ج، تلاش در جهت ادامة راه شهدای جهاد، حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، گرامیداشت یاد و خاطرة شهدای جهادگر و ایثارگران سازمان پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد (پ.م.ج.ج) در هشت سال دفاع مقدس، حمایت از ایثارگران جهاد و خانواده‌های ایشان و ترویج فعالیت‌های فرهنگی، علمی و تخصصی این عزیزان، تأسیس شده و فعالیت می‌نماید.

آخرین مطالب

عضویت در خبرنامه

کاربر گرامی؛ لطفا برای اطلاع از فراخوان‏ ها و اطلاعیه های کانون سنگرسازان بی سنگر عضو شوید.